೯ನೇ ಮುಖ್ಯರಸ್ತೆಯಿಂದ ಸಣ್ಣ ಜಗತ್ತಿನೆಡೆಗೆ

ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡೋಣ. ಒಂದು ವೈಚಾರಿಕ ಪ್ರಯೋಗ (thought experiment) ಎಂದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಿ ಬೇಕಿದ್ದರೆ. ನಿಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲೆ ನಿಮ್ಮ ಗೆಳೆಯ/ಗೆಳತಿಯರು ಮತ್ತು/ಅಥವಾ ಪರಿಚಿತರನ್ನು ನೆನೆಸಿಕೊಳ್ಳಿ; ಬಂಧುಗಳು ಬೇಡ. ಹಾಗೆ ನೆನೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಅವರನ್ನು ನಾನು ಹೇಳಲಿರುವ ಹಾಗೆ ವಿಂಗಡಿಸಿ (ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಒಂದೇ ಕೆಟಗರಿಗೆ ಹಾಕಿ): ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಲ್ಲಿರುವವರು ಹಾಗೂ ನಿಮ್ಮ ಮನೆಗೆ ಹತ್ತಿರ ಇರುವವರು; ಉಳಿದಂತೆ ನಿಮ್ಮ ಏರಿಯಾದಲ್ಲಿರುವವರು; ನೀವಿರುವ ಏರಿಯಾ ಬಿಟ್ಟು ನೀವಿರುವ ನಗರದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿಯಾದರೂ ಇರುವವರು; ಭಾರತದ ಉಳಿದೆಲ್ಲ ನಗರದಲ್ಲಿರುವವರು; ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ಜಗತ್ತಿನ ಯಾವ್ಯಾವುವೋ ದೇಶದಲ್ಲಿರುವವರು. ಸದ್ಯಕ್ಕೆ, ಈ ನಮ್ಮ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬೇರೆಲ್ಲೂ ನಿಮ್ಮ ಗೆಳೆಯರು ಇಲ್ಲವೆಂದುಕೊಳ್ಳೋಣ. ಇದ್ದರೆ ಅವರನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.

ನೀವು ಈಗಾಗಲೇ ಬೋರು ಹೊಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬೇರೆಲ್ಲೋ ಹೋಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಮೇಲೆ ನೀವು ಮಾಡಿದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಗುಂಪಿನಲ್ಲೂ ಎಷ್ಟು ಜನರಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಲೆಕ್ಕ ಹಾಕಿ. (ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಮಾಡಬೇಕಿಲ್ಲ; ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಒಂದು ಹಾಳೆ ಹಾಗೂ ಪೆನ್ಸಿಲ್ ಉಪಯೋಗಿಸಿ.) ನೀವು (ನನ್ನಂತಲ್ಲದೆ) ಆಧುನಿಕ ಕನೆಕ್ಟೆಡ್ ಜಗತ್ತಿನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜೀವಿಯಾಗದ್ದ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲೂ ಹೆಚ್ಚೂಕಡಿಮೆ ಅಷ್ಟೇ ಜನರಿರುತ್ತಾರೆ! ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯ ಹತ್ತಿರ ನಿಮ್ಮ ಪರಿಚಯಸ್ಥರ ಸಂಖ್ಯೆ ೧೦ ಎಂದುಕೊಳ್ಳಿ, ಅವರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಉಳಿದಂತೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಇನ್ನೂ ಹತ್ತು ಜನರು ಗೊತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ, ಬೆಂಗಳೂರು ಬಿಟ್ಟು ಉಳಿದಂತೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಹತ್ತು ಜನ ಗೊತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ, ಹಾಗೂ ಜಗತ್ತಿನ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಹರಡಿಕೊಂಡಿರುವ ಇನ್ನೊಂದು ೧೦ ಜನರಿರುತ್ತಾರೆ.

ಇಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಬೇಕು. ಇಲ್ಲಿ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಕರಾರುವಾಕ್ಕಾಗಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗೆಯೇ ನಮ್ಮ ’ಹತ್ತಿರ’ ’ದೂರ’ ಇಂಥವು ನಮ್ಮ ಗ್ರಹಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ಹೆಚ್ಹೂಕಡಿಮೆ ಹೊಂದಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಬೇಕು. ಇನ್ನೊಂದು ಮುಖ್ಯ ಅಂಶವೆಂದರೆ, ನಮ್ಮ ಅಳತೆಪಟ್ಟಿ ನಮ್ಮ ಓಣಿಯಿಂದ ಶುರುವಾಗಿ ಜಗತ್ತಿನ ತನಕ ಏರುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿಲ್ಲ. ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವಂತೆ ಇದನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಜೀವನವಿಡೀ ಹಳ್ಳಿ ಅಥವಾ ಸಣ್ಣ ಊರುಗಳಲ್ಲಿರುವಂಥವರಿಗೆ ತೀರ ದೂರದೂರದಲ್ಲಿ ಪರಿಚಿತರಿರುವ ಸಂಭವ ಕಡಿಮೆ. ಅವರು ಅಳತೆಪಟ್ಟಿಯನ್ನು, ತಮ್ಮ ಓಣಿ, ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಓಣಿಗಳು, ಊರು, ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಊರುಗಳು, ತಾಲೂಕು, ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಉಳಿದ ತಾಲೂಕುಗಳು, ಹೀಗೆ ಡಿಫ಼ೈನ್ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಹಾಗೆಯೇ ’ಕನೆಕ್ಟೆಡ್’ ಜಗತ್ತಿನ ಜಾಲಕ್ಕೆ ಸಿಗದೆ ಆರಾಮಾಗಿರುವವರು ಕೂಡ. ಇದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಪರಿಚಿತರು ಅಂದರೆ ಯಾರು? ನೀವು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ದಿನಾಲೂ ಹರಟುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ನಿಮ್ಮ ಪರಿಚಯದವರೇ ಅಲ್ಲವೇ? ಅವರನ್ನು ನೀವು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿರಲಿಕ್ಕೂ ಇಲ್ಲ. ಇದು ಕೂಡ ನಿಮ್ಮ ಗ್ರಹಿಕೆಗೆ ಬಿಟ್ಟದ್ದು. ಆದರೆ ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ನಿಮ್ಮ ಗ್ರಹಿಕೆಗಳು ಹಾಗೂ ಡೆಫ಼ನಿಶನ್ನುಗಳು ಸುಸಂಬದ್ಧವಾಗಿರಬೇಕು.

***

ನಾನು ಮೇಲೆ ವಿವರಿಸಿದ್ದು, ಗಣಕಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಜಾನ್ ಕ್ಲೈನ್‍ಬರ್ಗ್, ತನ್ನ “small world network“ಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಮಂಡಿಸುವಾಗ ಬಳಸಿದ ಸಾದೃಶ. ಇದಕ್ಕೆ ನೇರ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಸಾಲ್ ಸ್ಟೈನ್‍ಬರ್ಗ್‍ನ ’೯ನೇ ಮುಖ್ಯರಸ್ತೆ’ಯ ಚಿತ್ರ. ಸ್ಟೈನ್‍ಬರ್ಗ್‍ನ ಚಿತ್ರ ಒಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಮೆಂಟರಿ. ಒಂದು ಸ್ತರದಲ್ಲಿ ಅದು ವಿಡಂಬನೆ. ಇನ್ನೊಂದು ಸ್ತರದಲ್ಲಿ ನೋಡಿದರೆ ಅದು ಅಮೇರಿಕದ್ದಷ್ಟೆ ಅಲ್ಲದೇ ಜಗತ್ತಿನ ಎಲ್ಲ ಸಮಾಜಗಳ, ಎಲ್ಲ ಮನುಷ್ಯರ ವಸ್ತುಸ್ಥಿತಿ. ಆ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನೀವು ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ನೊಡಿದರೆ, ಒಟ್ಟಾರೆ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಾವು ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ನಾಕು ಸಮಾನ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು: ೯ನೇ ಅವೆನ್ಯೂ ಮತ್ತು ಅದರ ಆಸುಪಾಸು (ಹತ್ತನೆಯ ಅವೆನ್ಯೂದ ತನಕ ಅಂದುಕೊಳ್ಳಿ); ಹತ್ತನೆಯ ಅವೆನ್ಯೂದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಉಳಿದಂತೆ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಹಾಗೂ ಹಡ್ಸನ್ ನದಿ ಇನ್ನೊಂದು ಭಾಗ; ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‍ನ ಉಳಿದ, ಚೌಕವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿದೆಯಲ್ಲ, ಅದು ಮೂರನೆಯದ್ದು; ಪೆಸಿಫ಼ಿಕ್ ಸಾಗರ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾ ನಾಕನೆಯ ಭಾಗ. ಇದನ್ನು ಹೀಗೆ ನೋಡಿದಾಗ ನಾವು ಕೊಡಬಹುದುದಾದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವೆಂದರೆ, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕಿನ ಜನರು ತಮ್ಮ ತುರ್ತಿನ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ, ಜಗತ್ತಿನ ಯಾವುದೇ ಮಹತ್ವದ ಆಗುಹೋಗುಗಳಿಗೆ ಕೊಡುವಷ್ಟೇ ಮಹತ್ವ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಎಲ್ಲರೂ ತಮ್ಮನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಯಸುತ್ತಾರೆ. ನಿಜವಲ್ಲವೆ?

ಸಾಲ್ ಸ್ಟೈನ್‍ಬರ್ಗ್ ಈ ಚಿತ್ರ ಬರೆಯುವಾಗ ಕೇವಲ ವಿಡಂಬನೆಯಂತೆ ಬರೆದಿದ್ದನೋ ಅಥವಾ ಈ ಥರದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವೂ ಅವನು ಉಪಯೋಗಿಸಿದ ಚಿತ್ರದ ಜಾಮೆಟ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿತ್ತೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಜಾನ್ ಕ್ಲೈನ್‍ಬರ್ಗ್ ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಬಲವಾದ ಸಾಮತಿಯನ್ನಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡ. ಸೋಶಿಯಲ್ ನೆಟ್‍ವರ್ಕುಗಳಲ್ಲಷ್ಟೆ ಅಲ್ಲದೆ, ಸಂಪರ್ಕ ಜಾಲಗಳ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಅನೇಕ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿದ. ಕ್ಲೈನ್‍ಬರ್ಗ್‍ನ ಸ್ಮಾಲ್ ವಲ್ಡ್ ಮಾಡೆಲ್ಲುಗಳು ೨೦೦೦ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಮಂಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಇವತ್ತೂ ಕೂಡ ಅದು ಗಣಕಶಾಸ್ತ್ರ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಬಿಸಿ ಬಿಸಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು.

ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ಈ Small World Phenomenon ಕ್ಲೈನ್‍ಬರ್ಗ್‍ನಿಗಿಂತ ತುಂಬ ಹಳೆಯದು. ೧೯೬೩ರಲ್ಲಿ ಸ್ಟ್ಯಾನ್ಲೀ ಮಿಲ್‍ಗ್ರಮ್ ನಡೆಸಿದ ಒಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ಮನಃಶಾಸ್ತ್ರದ (social psychology) ಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ಇದು ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ಪ್ರಚಲಿತವಾಯಿತು. ‘Six degrees of separation‘ ಎಂಬ ನುಡಿಗಟ್ಟೂ ಇದರಿಂದ ತುಂಬ ಲೋಕಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ಈಗಾಗಲೇ ಈ ಪೋಸ್ಟು ಭಯಂಕರ ಉದ್ದವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಇಲ್ಲಿಗೇ ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತೇನೆ.

ನನ್ನದೂ ಅಕ್ಕಿಕಾಳು: ಮಾಜಿದ್ ಮಜೀದಿಯ ಶೂಗಳು

ಬಹಳ ಜನ ಮಾಜಿದ್ ಮಜೀದಿಯ ’Childre of Heaven’ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಹೀಗೆ ಸೆಲೆಬ್ರೇಟ್ ಮಾಡಲೇಬೇಕಾದ ಸಿನೆಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ್ದರಿಂದ, ನನ್ನದೂ ಎರಡು ಅಕ್ಕಿಕಾಳು. ಸ್ವಲ್ಪ ಹಳೆಯ ಅಕ್ಕಿ. ಹಿಂದೆ ಎಲ್ಲೋ ಬರೆದಿದ್ದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಹಾಕುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಇಂಗ್ಲಿಶ್‍ನಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದೆ. ಹಾಗೇ ಹಾಕುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.

Majid Majidi’s Shoes

The excellent Iranian director Majid Majidi’s Children of Heaven (Bacheha-Ye Aseman, 1997) is not an ambitious movie. The fact that it is not so, and that it is intentionally so, is what makes it stand out. It needs an able artist to seize a tiny thread of an idea and explicate an engaging piece of art. And one can trust Majidi to do that.

The entire movie is based on a seemingly contrived incident. Ali, a 9 year old kid accidentally loses his 7 year old sister Zahra’s shoes on the way back from the cobbler’s. Zahra cannot go to school without her shoes. But Ali doesn’t want her to report this to their father because he doesn’t have any money to buy new shoes. So, the two young siblings hatch out a plan so that they will save themselves from their father’s wrath and also to avoid adding to his troubles. The movie then moves on a fast track portraying the kids’ little escapades.

What makes the movie outstanding is the careful juxtaposition of different frames, each frame celebrating the different qualities of what makes a poor yet happy and closely bound family. I think this is where Majidi focuses and scores. The acting is very good, of course. One of the lead characters, Ali, who has the most screen time, played by Amir Farrokh Hashemian is very good. But I find Zahra, played by Bahare Seddiqi, better. However, I was most impressed by Mohammad Amir Naji, who plays the role of Ali and Zahra’s father. His chracter and performance is very real.

Children of Heaven is not a movie that will give us a lot of food for thought. It is a kind of movie that will leave behind a longing feeling to see more such movies made that capture our own contexts and lives.

I’ll end this post by talking about one of the several scenes that I particularly liked. The masjid sends sugar to Ali’s father through Ali asking him to break it into small sugar cubes. At night we see Ali’s father cutting the sugar and talking to his family. His wife asks Zahra to serve her father some tea. Zahra pours tea in a cup and brings it to her father. Father thanks Zahra but tells her that she forgot to get sugar. Zahra is a little amused at this. She suggests to her father that “there’s so much sugar here”, which he has been cutting. Why doesn’t he use just one cube? Her father smiles and remarks that it’s not right. The Masjid has given it to him because they trust him. Zahra’s mother promptly asks her get sugar from the kitchen. Scenes like this have been beautifully rendered in the movie celebrating the simple family values and love. A nice engaging 90 minutes.

ಹಿಂದೆ ಮಜೀದಿಯ ಒಂದು ಇಂಟರ್‍ವ್ಯೂ ಓದಿದ್ದೆ. ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಬರದ ಮಜೀದಯ ಮೊಗ, ಸಂದರ್ಶಕ “ಶೂ” ಎಂದ ತಕ್ಷಣ ಅರಳಿದ ಬಗೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದಿದ್ದ. ಏಕೆಂದರೆ ಆ ಶಬ್ದ ಅವನಿಗೆ ಗೊತ್ತು. ಅದು ತೀರಾ ಆಪ್ತ.

Iranian Filmmaker, Majid Majidi welcomed me out on his hotel terrace. His wavy reaching hair, puppy dog eyes, and graying mustache reminded me of Albert Einstein. I framed and focused, “Smile!” I shouted, I was in a good mood. But Majid, peered rather tentatively at the camera. “Smile!” I shouted again, it didn’t occur to me until well into the interview, that Majid knew a completely different word for “Smile.”

“Could you tie your shoe?” I requested. Then he smiled. “Shoe” he knew. That’s the motif his sweet film Children of Heaven runs on … the simple shoe.

ಆ ಸಂದರ್ಶನವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಓದಿ.

12 Angry Menರನ್ನು ನೋಡಿದ ಬಳಿಕ

ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಚೇತನಾಳ ಬ್ಲಾಗಿನಲ್ಲಿ ಹಳೆಯ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚೆ ನಡೆದಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದ ಮೂಡು ಹೇಗಿತ್ತೆಂದರೆ, ಎಲ್ಲರ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳು ಹಳೆಯವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ nostalgia ಕಾರಣ: ಚಿಕ್ಕಂದಿನಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣಸಣ್ಣ ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಓರಗೆಯವರು, ಕಿರಿಯರು, ಹಿರಿಯರು ಎಲ್ಲರೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕೂತು ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳು; ನಾನಂತೂ ತೀರ ಚಿಕ್ಕವನಿದ್ದಾಗ ಮಹಾಭಾರತ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಬೇರೆಯವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಹೋಗಿಯೇ ನೋಡಿದ್ದು; ಹೀಗೆ ಚಿಕ್ಕಂದಿನ ಸಾಮೂಹಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ನಮ್ಮನ್ನು ಕಾಡಿ ಮೃದುವಾಗಿಸುವುದು ಹೌದು. ಅದು ಹೀಗಿದ್ದಾಗ್ಗ್ಯೂ, ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಾಗಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿದರೆ, ಧಾರಾವಾಹಿಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟ ಕುಸಿಯುತ್ತ ಬಂದಿರುವುದು ನಿಜ. ಧಾರಾವಾಹಿಗಳಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸಿನೆಮಾಗಳೂ ಕೂಡ. (ಭಾರತದಲ್ಲಿ) ೭೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಬಂದಷ್ಟು ಒಳ್ಳೆಯ ಸಿನೆಮಾಗಳು ನಂತರ ಬರಲೇ ಇಲ್ಲ. ಇತ್ತಿಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವುದು ಧನಾತ್ಮಕ ವಿಚಾರ. ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ನಮಗಿಂತ ಒಳ್ಳೆಯ ಕ್ವಾಲಿಟಿ ಹೊಂದಿರುವ ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಸಿನೆಮಾಗಳೂ ಇದಕ್ಕೆ ಹೊರತಲ್ಲ. ಹಾಗೆಯೇ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಸಿನೆಮಾ ಸಂಗೀತ, ಹಾಗೂ ಹಾಡುಗಳ “ಸಾಹಿತ್ಯ”. ಅವುಗಳ ಬಗ್ಗೆಯಂತೂ ಹೇಳುವುದೇ ಬೇಡ.

ಇದೆಲ್ಲ ಮತ್ತೆ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬಂದದ್ದು ಯಾಕೆಂದರೆ ಮೊನ್ನೆ 12 Angry Men ಎಂಬ ಸಿನೆಮಾ ನೋಡಿದೆ. ಸಿಡ್ನಿ ಲುಮೆಟ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಮೊದಲ ಸಿನೆಮಾ. ೧೯೫೧ರ ಸಿನೆಮ. ಕಪ್ಪುಬಿಳುಪು ಸಿನೆಮಾ. ರೆಜಿನಾಲ್ಡ್ ರೋಸ್ ಎಂಬಾತನ ಅದೇ ಹೆಸರಿನ ನಾಟಕವೊಂದನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದು. ಅದನ್ನು ನೋಡಿದ ಕೂಡಲೇ ಮತ್ತೆ ಅದೇ, “Oh, they don’t make them like this anymore!” ಎಂಬ familiar ಫೀಲಿಂಗು.

12 Angry Men, ಸರಳ ಕಥಾವಸ್ತುವಿನ, ನೇರ ನಿರೂಪಣೆಯ ಸಿನೆಮಾ. ಈ ಸಿನೆಮಾದ ಅತ್ಯಂತ ಎದ್ದುಕಾಣುವ ತಂತ್ರವೆಂದರೆ, ಬಹುತೇಕ ಇಡೀ ಸಿನೆಮಾ ಒಂದೇ ಒಂದು ಕೋಣೆಯ ಒಳಗೆ, ಒಂದು ಟೇಬಲ್ಲಿನ ಸುತ್ತ ನಡೆಯುವುದು. ಮೊದಲಿನ ಒಂದು ನಿಮಿಷದಷ್ಟು ಕಾಲ ಕೋರ್ಟಿನಲ್ಲೂ, ಕೊನೆಯ ಕೆಲ ಕ್ಷಣಗಳು ಕೋರ್‍ಟಿನ ಹೊರಗೂ, ಮತ್ತೆ ನಡುವೆ ಒಂದೆರಡು ನಿಮಿಷ ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ಕೊಠಡಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡ ಶೌಚದ ಕೋಣೆಯಲ್ಲೂ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಉಳಿದ್ದದ್ದೆಲ್ಲ ಆ ಕೋಣೆಯಲ್ಲೆ. ಯಾವುದೇ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಸಂಗೀತವಿಲ್ಲದ, ಸಹಜವಾದ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು — ಕೆಮ್ಮುವುದು, ಸೆಕೆಗೆ ಉಸ್ಸೆನ್ನುವುದು, ಗುಸುಗುಸು ಮಾತಾಡುವುದು — ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ, ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಕ್ಯಾಮರಾ ಬಳಕೆಯಿಂದ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಮುಂದರಿಯುವ ಈ ಸಿನೆಮಾ, ತನ್ನ ಯಾವುದೇ ವಿಪರೀತ ತಂತ್ರಗಾರಿಕೆಯ ಹಂಗಿಲ್ಲದ ಸ್ವಭಾವದಿಂದಲೇ ಮನಸೂರೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

ಕೆಳವರ್ಗದ ವಸತಿಯಿರುವ ಜಾಗವೊಂದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೊಲೆಯಾಗಿದೆ. ಒಬ್ಬ ಲ್ಯಾಟಿನೋ ಹುಡುಗ ತನ್ನ ತಂದೆಯನ್ನು ಕೊಂದಿರುವ ಆರೋಪದ ಮೇಲೆ ಕೋರ್ಟಿನಲ್ಲಿದ್ದಾನೆ. ಸಿನೆಮಾ ಶುರುವಾದಾಗ ಎಲ್ಲ ವಾದವಿವಾದಗಳು ಮುಗಿದಿವೆ. ಜಜ್ ಒಮ್ಮೆ ಕೇಸಿನ ವಿವರಗಳನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಹೇಳಿ, ಅಲ್ಲಿ ಕೂತ ನ್ಯಾಯಾಧಿಕರಣಕ್ಕೆ (jury) ಮುಂದಿನ ವಿಚಾರವನ್ನು ಬಿಡುತ್ತಾನೆ. ೧೨ ಮಂದಿ ಸದಸ್ಯರಿರುವ ಆ ಜ್ಯೂರಿ, ಆಪಾದಿತ ಅಪರಾಧಿಯೋ ಅಲ್ಲವೋ ನಿರ್ಧರಿಸಬೇಕು. ಆದರೆ, ಜಜ್ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ – ಎರಡರಲ್ಲಿ ಯಾವ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ನೀವು ಬಂದರೂ ಸರಿಯೇ, ಆದರೆ ಅದು ಒಮ್ಮತದ ನಿರ್ಧಾರವಾಗಿರಬೇಕು; ಅಲ್ಲದೇ, ಮೊಕದ್ದಮೆಯ ಅಂಶಗಳು ಹಾಗೂ ಆರೋಪಿಯ ವಿರುದ್ಧದ ಸಾಕ್ಷ್ಯ, ಸಂದೇಹಾತೀತವಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ (beyond reasonable doubt) ಮಾತ್ರ ಆರೋಪಿಯನ್ನು ಅಪರಾಧಿಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸತಕ್ಕದ್ದು.

ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಜ್ಯೂರಿಯ ಕೋಣೆಗೆ ಬಂದು ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರುತ್ತಾರೆ. ಜ್ಯೂರಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಇದೊಂದು Open and Shut case; ಆ ಹುಡುಗ ಕೊಲೆ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆನ್ನುವುದು ನಿಚ್ಚಳ; ಸಂದರ್ಭ ಹಾಗಿದೆ, ಅಪ್ಪ ಹಾಗೂ ಮಗನಲ್ಲಿ ವಿಪರೀತ ಮನಸ್ತಾಪವಿದೆ; ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ತನ್ನನ್ನು ಹೊಡೆಯುವ ಬೈಯ್ಯುವ ಅಪ್ಪನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವ ಹೇತು ಮಗನಲ್ಲಿರುವುದು ಈ ಕೇಸಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟ; ’ನಿನ್ನನ್ನು ಕೊಂದೇ ತೀರುತ್ತೇನೆ,’ ಎಂದು ಆ ಹುಡುಗ ಕಿರುಚಿದ್ದನ್ನು ಕೇಳಿದ್ದೇವೆಂದು ಹೇಳುವ ಸಾಕ್ಷಿಗಳಿವೆ; ಕೊಲೆಗೆ ಬಳಸಿದ ಆಯುಧ ಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಸಿಕ್ಕಿದೆ; ಅವನು ಚಾಕುವಿನಿಂದ ತಿವಿದಿದ್ದನ್ನು ನೋಡಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುವ ಎದುರು ಮನೆಯ ಹೆಂಗಸಿದ್ದಾಳೆ; ಅವನು ಕೊಲೆ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಅವಸರದಿಂದ ಪರಾರಿಯಾದದ್ದನ್ನು ನೋಡಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುವ ಕೆಳಗಿನ ಮನೆಯ ಮುದುಕನಿದ್ದಾನೆ; ಆ ಹುಡುಗ “ಆಯುಧವನ್ನು ಮರಳಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಬಂದಾಗ” ಬಂಧಿತನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಜಜ್‍ನಿಗೆ ಕೂಡ ಸುಮ್ಮನೆ ಶಿಕ್ಷೆವಿಧಿಸುವ ಬದಲು ಇದನ್ನು ಎಳೆಯುವುದು ಬೇಸರದ ವಿಚಾರ, ಆದರೆ ಅವನು ಅವಸರ ಮಾಡಲಾರ. ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ನ್ಯಾಯಮಂಡಳಿಗೆ ಅದನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಹೀಗಿರುವಾಗ, ನ್ಯಾಯಮಂಡಳಿಯ ಎಲ್ಲ ಸದಸ್ಯರಿಗೂ ಅವನು ಅಪರಾಧಿಯೆಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟ. ಒಬ್ಬನನ್ನು ಬಿಟ್ಟು.

ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ಶುರುವಾಗುತ್ತದೆ. ನಿರ್ಧಾರ ಒಮ್ಮತದ್ದಾಗಬೇಕು. ಆದರೆ ಒಬ್ಬ ಮೂರ್ಖ ಉಳಿದ ೧೧ ಜನರ ವಿರುದ್ದ ನಿಂತಿದ್ದಾನಲ್ಲ! “ನಾವೆಲ್ಲ ಅವನು ಅಪರಾಧಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ನಿನಗೆ ಅವನು ನಿರಪರಾಧಿ ಎಂದೆನ್ನಿಸುತ್ತಿದೆಯೇ?” ಎಂದೊಬ್ಬ ಅವನನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ಸರಳವಾಗಿ, ನಿಧಾನವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ, “ನನಗೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ.” ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಕೇಳುತ್ತಾನೆ — ಅವನಿಗೆ ಇದನ್ನು ಮುಗಿಸಿ ಬೇಸ್‍ಬಾಲ್ ಪಂದ್ಯ ನೋಡಲು ಹೋಗುವ ಅವಸರ — “ಛೇ! ಈಗೇನು ಮಾಡುವುದು?” ಅವನು ಮತ್ತೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ, “ನನಗೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಸುಮ್ಮನೆ ಮಾತಾಡೋಣ. ಸ್ವಲ್ಪ ಹೊತ್ತು, ಇದರ ಬಗ್ಗೆ.” “ಮಾತಾಡೋಣ?!” “ಹೌದು. ೧೮ ವರ್ಷದ ಹುಡುಗನೊಬ್ಬನನ್ನು ೫ ನಿಮಿಷದ ಮಾತೂ ಇಲ್ಲದೆ ವಿದ್ಯುತ್ ಕುರ್ಚಿಯ ಮೇಲೆ ಕೂಡಿಸಿ ಕೊಲ್ಲುವುದು ನನ್ನಿಂದ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಮಾತಾಡೋಣ ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ, ಎಲ್ಲ ವಿವರಗಳ ಬಗ್ಗೆ.”

ಮುಂದೆ ಕೇಸಿನ ವಿವರಗಳಷ್ಟೆ ಅಲ್ಲದೆ ಜ್ಯೂರಿಯ ಸದಸ್ಯರ ಸ್ವಭಾವಗಳು, ಅವರ ವಿವಿಧ ಹಿನ್ನೆಲೆಗಳು, ಪೂರ್ವಗ್ರಹಗಳು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ರೋಷಗಳು, ತರ್ಕಬದ್ಧ ವಾದಗಳು, ವಿತಂಡ, ವಿರೋಧಾಭಾಸ ಎಲ್ಲವೂ ಅನಾವರಣಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ೧೨ ವಿಭಿನ್ನ ಮಂದಿ: ಯಾವುದೇ ಪರಿಗಣನೆಯಿಲ್ಲದೆ ಒಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಸಾವಿಗೆ ತಳ್ಳಲು ಮನಸ್ಸಿಲ್ಲದ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಟ್; ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಆಸಕ್ತಿಯಿಲ್ಲದ, ಯಾವುದೋ ಒಂದು ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಬೇಗನೇ ಬಂದು ಬೇಸ್‍ಬಾಲ್ ನೋಡಲು ಹೋಗಬಯಸುವ ಮನುಷ್ಯ; ಜೋರುಬಾಯಿಯ, ಕೆಳವರ್ಗದ ಜನರನ್ನು ದ್ವೇಷಿಸುವ, ಆದ್ದರಿಂದ ಹುಡುಗ ತಪ್ಪಿತಸ್ಥ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿರುವ ಮುದುಕನೊಬ್ಬ; ತನ್ನ ಮಗ ತನ್ನನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗಿದ್ದು ಮನಸ್ಸಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಈ ಹುಡುಗನ ಬಗ್ಗೆ ದ್ವೇಷ ಕಾರುವ ಮತ್ತೊಬ್ಬ; ಅತ್ತಿಂದಿತ್ತ ಓಲಾಡುವ ಸೇಲ್ಸ್‍ಮನ್; ಭಾವನೆಗಳ ಕೈಗೆ ಬುದ್ಧಿ ಕೊಡದೆ, ತರ್ಕಬದ್ಧವಾಗಿ ಯೋಚಿಸುವ, ನಿಷ್ಠುರ ಆದರೆ ಮುಕ್ತ ಮನಸ್ಸಿನ ಅಕೌಂಟಂಟ್. ಹೀಗೆ ಸಮಾಜದ ಒಂದು cross-section ಆ ಸಣ್ಣ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ನೆರೆದು, ಬೇಸಿಗೆಯ ತಾಳಲಾರದ ಸೆಖೆಯಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸುತ್ತಿದೆ.

ಸಿನೆಮಾ ಮುಂದುವರೆದಂತೆ ಸಾಕ್ಷಿಗಳು, ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು, ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ತೋರುವಷ್ಟು ನಿಖರವಾಗಿಲ್ಲವೆನ್ನುವುದು ತಿಳಿದು ಬರುತ್ತದೆ. ವಾಗ್ವಾದಗಳು, ಚರ್ಚೆಗಳು ಇಷ್ಟವಾಗುವ ನನ್ನಂಥವರಿಗೆ ಬೇಕಾಗುವ ಅಂಶಗಳೆಲ್ಲ ಅಲ್ಲಿವೆ. ತರ್ಕ, ಹೊಳಹು, burden of proof ಯಾರ ಮೇಲಿದೆ ಎನ್ನುವುದರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ, ಬೇಕೆಂತಲೇ ಕೆದಕಿ, ಕೆಣಕಿ, ಸತ್ಯವನ್ನು ಹೊರಗೆಳೆಯುವ flame baitಗಳು. ಹಾಗೆಯೇ ನಮ್ಮ ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಮುಖ್ಯವಾಗುವ “beyond any reasonable doubt” ಎಂಬ ನುಡಿ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಬಲ ಎಂಬುದೂ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ನಿಜ, ನಮ್ಮ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಅದಕ್ಷವಾಗಿದೆ; ನ್ಯಾಯ ಸಿಗುವುದಕ್ಕೆ ಯುಗಗಟ್ಟಲೇ ಕಾಯಬೇಕು; ಬಹಳ ಸಲ ಅಪರಾಧಿಗಳು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಹೌದು. ಆದರೆ ಇವೆಲ್ಲ ಬೇರೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು. ಈ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸುವುದರ ಸಲುವಾಗಿ, ನಾವು ಆಪಾದಿತರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿದರೆ ಅದು ಮಾನವೀಯತೆಯಲ್ಲ. ಅದೆಷ್ಟೇ ಪ್ರಖರ “ಸತ್ಯ”ವಾಗಿದ್ದರೂ, ಎಲ್ಲವೂ ನಿಚ್ಚಳವಾಗಿದ್ದರೂ, ಜನ ಸಮುದಾಯಗಳೂ, ಮಾಧ್ಯಮಗಳೂ, opinion pollಗಳೂ ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಕೊಡುವ ಹೊರೆ ತೊಗೊಳ್ಳಬಾರದು.

ಅದೇನೇ ಇರಲಿ. ನಾನು ಎಂದಿನಂತೆ ಮತ್ತೆ ಯಾವ್ಯಾವುದೋ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತಾಡುತ್ತ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. 12 Angry Men ಎಂಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಿನೆಮಾ ನೋಡಿ. ನೀವೂ ನನ್ನಂತೆ, ’ನಮ್ಮಲ್ಲೇಕೆ ಈ ಥರದ ಸಿನೆಮಾಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ’, ’ಈಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಂಥ ಸಿನೆಮಾಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ಜನ ನೋಡುವುದಿಲ್ಲವೇ?’ ಎಂದು ವಿಚಾರಕ್ಕೆ ಬೀಳಿ.